Gejtawa, gajtawa, a może gejtaw?

Słówko gejtawa (podobnie, jak jego dwa „aliasy”) nie jest może specjalnie popularne, ale to tylko dlatego, że ludzkość popełniła karygodny błąd i przesiadła się z wielkich żaglowców na mniej majestatyczne jednostki. Czym zatem jest gejtawa? I dlaczego nie ma jej na turystycznych jednostkach, jakimi pomykamy w czasie wakacji po morzach i oceanach?

Definicja

Zasadniczo, gejtawa jest liną. Co więcej, jest liną służącą do… sprzątania. Mogłoby to nasunąć nam zupełnie błędny wniosek, iż gejtawa ma coś wspólnego z pokładem, bo jakoś tak się składa, że to jego sprzątamy najczęściej.

Co prawda, gejtawa zaczyna się w okolicach pokładu - ale mierzy o wiele wyżej. W rzeczywistości jest ona liną służącą do sprzątania (czyli zwijania) żagli rejowych, a konkretnie - do podciągania ich rogów ku górze. Ponieważ żagle powiewające na rejach są z grubsza symetryczne, służące do ich zwijania gejtawy występują zawsze parami (głupio byłoby zwinąć jeden róg). Jak już wiemy, gejtawy zaczynają na poziomie pokładu, skąd biegną w stronę bloku, umieszczonego na maszcie, a stamtąd po skosie, do rogu szotowego żagla.

Jak wygląda sprzątanie żagla?

To oczywiście zależy od biegłości załogi, bowiem niekiedy wygląda dramatycznie. Faktem jest natomiast, że sprzątanie żagla zaczyna się właśnie od gejtaw. Ich wybranie powoduje podciągnięcie rogów szotowych żagla do góry, co umożliwia złożenie rzeczonego żagla w tak zwaną kopertę (a przy odrobinie szczęścia - zgrabne rozwinięcie go, gdy ponownie będzie nam potrzebny).

Jak wiadomo, prawa fizyki nie zawsze stoją po naszej stronie, a w przypadku procedury sprzątania żagli rejowych działają wręcz wbrew nam; żagle rejowe jako jedyne są bowiem podciągane do góry, a to zawsze jest nieco trudniejsze, niż zrzucenie „szmat” w dół. Ponieważ liczba marynarzy na pokładzie jest ograniczona, a co za tym idzie - ich siła również, gejtawy często wyposażone są w dodatkowe talie, umieszczone na wysokości rei.

Talie te poprzez system bloczków znacznie redukują nakład sił, jakich musimy użyć do podniesienia ciężkich płócien, co sprawia, że akcja zwijania potężnych żagli przebiega możliwie sprawnie. I w miarę możliwości - bez ofiar.

Etymologia

Słówko gejtawa pochodzi z… języka niemieckiego - niespodzianka, prawda? Protoplastą naszej gejtawy jest bowiem niemiecka Geitau. Czyli gejtawa.

Co ciekawe, Niemcy, którzy generalnie uwielbiają długaśne wyrazy, powstające przez złączenie kilku innych słówek w uroczą, supłającą język całość, w tym przypadku poszli w zupełnie przeciwnym kierunku i skrócili Geitau do… Gei. Ponieważ w niektórych językach brzmi to, hmm, dyskusyjnie, chcąc uniknąć nieporozumień, przerzucili się na alternatywną nazwę gejtawy - czyli Brail. Ale to już nie to samo…